Dù đạt nhiều giải thưởng văn chương, ở tuổi 75, người lính Trường Sơn năm xưa - nhà văn Trần Văn Tuấn vẫn viết tiếp những trang sách về chiến trường. Hai tác phẩm mới nhất: Nguồn sáng phương Nam (Trường ca, NXB Quân đội nhân dân năm 2023) và Trương Chi đa truyện (Tiểu thuyết, NXB Quân đội nhân dân năm 2024) đều có những chương lấy cảm hứng từ những năm tháng vào sinh ra tử.

Viết tiếp bởi sự ám ảnh 

Về mái nhà của Hội Nhà văn TPHCM, nhà văn Trần Văn Tuấn gây ấn tượng là một chủ tịch chăm chỉ, cần mẫn và sáng tạo. Cầm súng trước khi cầm bút, với những trải nghiệm bằng xương máu, ông mạnh về đề tài chiến tranh cách mạng và Bộ đội Cụ Hồ.

Nhà thơ, nhà lý luận phê bình Lê Thiếu Nhơn nhận xét: “Mảng đề tài ấy đeo bám và ám ảnh ông, như một món nợ phải trả cho lý tưởng thanh xuân và cho cả những hy sinh thầm lặng của thế hệ mình”.

Giải thích về việc theo đuổi đề tài chiến tranh sau hàng chục năm hòa bình và hành trình dài cầm bút, nhà văn Trần Văn Tuấn cho biết, đó là bởi khi viết, nhà văn thường viết từ tâm thức - và phần ký ức luôn là một trong những thành tố quan trọng tạo nên cảm hứng. Đặc biệt, ký ức về cuộc chiến của những người trực tiếp chứng kiến luôn tồn tại và ngày càng cô đặc. Ông có 5 năm sống trong chiến trường với đầy đủ trải nghiệm đắng cay, mặn ngọt, chua bùi, thất vọng, hy vọng…

Mỗi giờ mỗi khắc, tâm trạng của con người đều dồn nén nên đó là những ngày tháng không thể nào quên và trở thành “tinh chất” cất giữ cho trang viết. Viết nhiều mảng của cuộc sống, đề tài chiến tranh vẫn tạo dấu ấn với người đọc và chính nhà văn Trần Văn Tuấn. 

Ấn tượng từ sự chân thành, giản dị

Những nhà văn trẻ thế hệ 8X trong Hội Nhà văn TPHCM có nhiều kỷ niệm với nhà văn Trần Văn Tuấn. Ông là Phó chủ tịch Thường trực Hội Nhà văn TPHCM khóa VI (2010-2015), Ủy viên Hội đồng Văn xuôi Hội Nhà văn Việt Nam khóa VIII (2010-2015); Chủ tịch Hội Nhà văn TPHCM khóa VII (2015-2020).

Cửa phòng ông luôn rộng mở, sẵn sàng đón cả những hội viên trẻ, chưa có dấu ấn trong sáng tác. Mỗi lần hàn huyên, ông thường kể chuyện chiến trường, chuyện nghề viết bằng cái giọng khề khà của lão nông Bắc Bộ và sự chất phác, cởi mở, chân tình của người Nam Bộ.

Nhớ lại kỷ niệm thuở ban đầu sáng tác, năm 1978, Trần Văn Tuấn có bài thơ Về một sự thật viết về chiến tranh biên giới Tây Nam, lần đầu được đăng ở vị trí như xã luận trên Tạp chí Văn nghệ Quân đội. Bài thơ có sức lan tỏa lớn, được Đoàn Văn công Quân khu 7 đưa vào dàn dựng, ngâm thơ, trở thành tác phẩm chính trong nhiều chương trình. Nhiều khán giả rơi nước mắt khi nghe nghệ sĩ Đình Văn diễn ngâm bài thơ này.

Dù vậy, ông không có duyên với “nàng thơ”. Từ tiểu thuyết Từ một chuyến tàu (1984) đến nay, nhà văn Trần Văn Tuấn có hàng chục đầu sách, hầu hết là tiểu thuyết. 40 năm, dù bận làm chuyên môn ở Báo Sài Gòn Giải Phóng, làm công tác lãnh đạo, tổ chức ở Hội Nhà văn TPHCM, ông vẫn cần mẫn trên địa hạt văn chương.

Nhiều cuốn tiểu thuyết, tập truyện của ông có sức ảnh hưởng đến đời sống văn học nước nhà như: Kẻ lang thang, Người đàn bà bị săn đuổi, Ngày thứ 7 u ám, Người gò mả, Rừng thiêng nước trong, Đại gia tỉnh lẻ, Thông tin đa chiều, Vẫn là binh nhất, gần đây nhất là tiểu thuyết Trương Chi đa truyện... 

Không chỉ thành công với đề tài chiến tranh cách mạng, nhà văn Trần Văn Tuấn còn can đảm bước khỏi biên độ an toàn, không “đóng khung” trong mảng đề tài nào, không ngần ngại động bút vào nhiều vấn đề nóng bỏng của cuộc sống hôm nay... được các nhà văn trẻ ngưỡng mộ và học tập.

Nhà văn bày tỏ: “Khi gặp vấn đề chỉ lóe lên hoặc chợt đến là tôi bình tâm viết ngay, viết hào hứng, nhẹ nhàng, không cầu kỳ, gò ép. Khả năng tập trung cao, trí nhớ tốt giúp cho tôi dựng nên cốt truyện nhanh và huy động tối đa vốn sống. Điều hấp dẫn của tác phẩm chính là cốt truyện. Cốt truyện hay sẽ lôi cuốn mình làm việc không biết mệt mỏi, không kể thời gian”.

Nhà văn Trần Văn Tuấn là mẫu người thật thà từ đời sống đến từng trang viết. Sức hấp dẫn từ các tác phẩm của ông thường bắt đầu từ các câu chuyện có thật được chắp cánh bằng trí tưởng tượng, sáng tạo của nhà văn, tạo ra những số phận, tình huống câu chuyện có tính bao quát cao.

Thơ hay văn Trần Văn Tuấn chất phác, hồn hậu lại vừa thâm thúy, đôi khi hoạt bát bất ngờ như tính cách con người ông - “sống sao viết vậy”. Các sáng tác không hề đánh đố độc giả, cũng như con người ông luôn khiến người khác cảm thấy an tâm, tin tưởng khi sẻ chia, chuyện trò. Và đó chính là vốn quý của văn chương!